تعیین حریم رودخانه زاینده رود با استفاده از نرم افزارهای arcgis ، hec-ras و برنامه ی جانبی hec-georas

در طول تاریخ بشر، رودخانه کانون توسعه بوده و تمدّن های کهن در حواشی رودخانه هایی مانند نیل، فرات، دجله، سند، دانوب، ولگا و کارون و غیره شکل گرفته اند. اثرات تخریبی انسان در محدوده ی حریم و بستر رودخانه ها به شکل های گوناگون رخ داده که شدّت و ضعف آن در رودخانه های مختلف متفاوت می باشد. لذا شبیه سازی رفتار هیدرولیکی رودخانه ها و تعیین حریم بستر برای اجرای طرح های مهندسی رودخانه، پیش بینی خسارات ناشی از سیل در شرایط مختلف و مطالعات توجیهی اقتصادی - اجتماعی برنامه های کنترل و مهار سیل و دیگر مطالعات وابسته به سامانه ی رودخانه ها ضرورت دارد. در این تحقیق برای تعیین حریم بستر رودخانه ی زاینده رود در محدوده ی سدّ تنطیمی زاینده رود تا سدّ انحرافی نکوآباد و همچنین تهیّه ی نقشه ی پهنه بندی سیلاب از تلفیق نرم افزارهای arcgis، hec-ras و برنامه ی جانبی hec-georas استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که در محدوده ی پایین دست سدّ مخزنی خط سیر رودخانه عمدتا درون درّه های تنگ و با شیب تند می باشد و در امتداد آن روستاهایی قرار گرفته که از چند دهه قبل با احداث ایستگاههای پمپاژ اقدام به انتقال آب به ارتفاعات نموده و تپه های منطقه را با سرمایه گذاری زیاد به باغ تبدیل نموده اند، لذا تعرّض به حریم رودخانه بسیار مشهود است. سطحی از اراضی حاشیه ی رودخانه هم که دارای مساحت کمی می باشد از قدیم دارای انهار سنّتی بوده و باغات قدیمی خارج از فرم و اصول باغبانی در آن قرار دارد، که این اراضی عمدتا در محدوده بستر زاینده رود واقع گردیده است. در مناطق پایین دست به خصوص در حوضه ی جغرافیایی استان اصفهان و به ویژه در محدوده ی بخش باغ بهادران با توجّه به ملایم شدن شیب علاوه بر ایجاد شهرها و روستاهایی که از قدیم وجود داشته اند بحث هجوم گسترده را به ویژه در چند سال اخیر جهت ویلاسازی شاهد می باشیم که روند ساخت و ساز هنوز در این محدوده ادامه دارد. طبق محاسبات انجام گرفته و حریم به دست آمده در این تحقیق (پس از حریم استاندارد - به فاصله ی 20 متری پس از بستر) به طور میانگین در بازه ی بالادست 85 درصد از حریم استاندارد و حریم به دست آمده در این تحقیق رعایت نشده است. بازه ی مبانی به دلیل تراکم جمعیت از اهمیت ویژه ای به نسبت سایر بازه ها برخوردار است که به طور میانگین در %70 از حاشیه ی رودخانه که در این بازه قرار دارد حریم استاندارد رعایت نشده و در %90 از حاشیه ی رودخانه حریم به دست آمده در این تحقیق رعایت نشده است. در بازه ی پایین دست به دلیل کوتاه تر بودن بازه و شیب کم میزان حریم رودخانه کمتر از سایر بازه ها به دست آمد. در این بازه 50 درصد از حریم استاندارد و 70 درصد از حریم به دست آمده ی این تحقیق رعایت نشدهاست. رعایت حریم بستر رودخانه در این محدوده مستلزم نگاهی نو و مسئولانه می باشد.